واكاوي گردشگري ملي در تعطيلات نوروز

دكتر مهدي سقايي

 از هنگامه گسترش وسيله نقليه عمومي و شخصي در ايران، تعطيلات نوروز در زمينه گردشگري ملي تا به امروز اهميتي دوچندان داشته، دارد و خواهد داشت. چرا كه در كورس تعطيلات مختلف در كشور، قوام فرهنگي جشن باستاني نوروز و همچين مدت زمان آن به سيره اتصال دو تعطيلي و به اصطلاح امروزي بين تعطيلي، فرصت مناسبي را براي شهروندان فراهم مي آورد كه سفر را به مقاصد داخلي و خارجي تجربه كرده و جرياني از «گردشگري ملي[1]» از تجميع شهرونداني شكل گيرد كه در دو مقياس متفاوت ملي يا بين المللي به انگيزه هاي مختلف سفر مي كنند.از اين روگردشگري ملي را در ايران مي توان همزاد همآوايي گسترش مدرنيته و سرمايه داري پيراموني دانست.

تاريخچه گردشگري ملي در تعطيلات نوروز با فراز و فرودهاي متناوب در دهه هاي مختلف، تكرار مكرر  كليشه هايي است كه به شتاب رويكرد ملال آور گذارِ زمان را در تجربه هاي آميخته با هيجانات و احساس هاي زودگذر به نمايش مي گذارد بدون آنكه فرصتي مهيا گردد كه ميزبان و ميهمان را خوش آيد و درمانگر افسوني باشد كه از «كميابي شادي[2]» عارض شده و ميزان سنجِ نهادهاي بين المللي آن را نشان داده و مانيز يواشكي (طوري كه به كسي  برنخورد) به آن عارضيم. به عادت همان تكرار، آغاز هر سال آذين بسته به كليشه هاي همگاني است كه از زمان و زمين، از يك سو شهرونداني در تكاپوي سفر، چشم انتظار آن هستيم كه قبل از سوت تحويل سال در مقصد مورد نظر باشيم (يا به سرعت تمام در راه رسيدن به آن)، فرقي هم نمي كند گويي همه راه ها به همان مقاصد كليشه اي ختم مي شود( البته در چند سال اخير تحولاتي را در تغيير مقاصد سفر شاهد هستيم). از ديگر سو به عادت يك دهه اخير كشورهاي همجوار نيز مقاصد گردشگري خويش را مطابق با « شكاف هاي بازار تقاضاي گردشگري ملي» به هزار نقش و نگار مي آرايند تا « نان گردشگري ايران» بر سفره آنان نيز راه يابد.

با اين وصف از وضعيت گردشگري ملي هر ساله قبل و اندكي بعد از تعطيلات نوروز، همگي كارشناس و متخصص گردشگري شده از در و ديوار تحليل مي بارد[3] و سازمان ها و نهادهاي مرتبط و غير مرتبط دولتي به گونه اي عزم جهاد گردشگري ملي مي كنند كه گويي سير تا پياز اين جريان در گود فرمانروايي آنان است. فارغ از آن كه چه نسبتي ميان اين همه جوگيري دولتي و فعاليت هاي لازم و ملزم بخش خصوصي در زمينه گردشگري برقرار است؟ طول و عرض و ژرفاي اين جريان گردشگري ملي چيست؟ رقابت مضحك هر چه آمار بالاتر دادن درعبور مسافران از يك منطقه در مقياس درون مرزي، بدون هيچ پيامد خوشايندي، به چه كار مي آيد[4] ؟ آن همه ارزي كه توسط گردشگران ملي در مقاصد گردشگري كشورهاي همجوار خرج مي شود چه نسبتي با تراز گردشگران بين المللي دارد كه به كشور سفر مي كنند[5]؟ و بي شمار پرسش هايي كه از منظر ماهيتي، مفهومي و حتي روشي بر جريان گردشگر ملي وارد است كه نه تنها به آنها پرداخته نشده بلكه سعي مي شود حتي مطرح نشود چرا كه « سري كه درد نمي كند را نبايد دستمالي بست». در عوض مي شود دل داد به تحليل هاي شعبده بازان  عرصه گردشگري كه خوب واردند كه چگونه از يك من ماست گردشگري، كره خود را بگيرند[6].

با اين تفاصيل، ضرورت يافتن پاسخي درخور از پرسش بنيادين چيستي گردشگري ملي بخصوص در تعطيلات نوروز، نگارنده را بر آن داشت كه به كمك برخي همكاران و دانشجويان ( كارشناسي ارشد و دكتري)، فرايندي از تحقيق پيرامون گردشگري ملي را در طول پنج سال طرح  ريزي نموده و از سه سال پيش تا اكنون در تعطيلات نوروز به مطالعه گردشگري ملي در ابعاد درون مرزي آن بپردازيم، نتايج حاصل از اين تحقيق در اين سه سال كه بيشتر متمركز بر جريان گردشگري داخلي در تعطيلات نوروز است، تا حدود زيادي توانسته است پرده دود از ماهيت گردشگري داخلي را بزدايد. در اين زمينه اميد است در روند از زمان باقي مانده تا پايان فرايند تحقيق نتايج حاصل در قالب اسناد علمي ( اعم از پايان نامه هاي دانشجويي، مقالات علمي، كتاب و...  ) انتشار يابد.فراتر از آن برخي ابعاد ماهيتي و مولفه هاي تاثيرگذار در گردشگري ملي در تعطيلات نوروز به ياري  نتايج حاصله قابل طرح، جهت بحث و بررسي مي باشد بدين جهت در اين مجال به كلياتي از ابعاد ماهيتي و مولفه هاي گردشگري ملي در تعطيلات نوروز مي پردازيم.

جهت مطالعه اين يادداشت اينجا كليك كنيد

http://mehdisaghaii.com/

[1] ـ گردشگري ملي در برگيرنده تمامي شهروندان ايراني ساكن كشور بوده كه با انگيزه هاي مختلف به مقاصد داخلي (درون مرزي) و مقاصد خارجي (برون مرزي) سفر مي كنند.

[2] ـ در فهرست شادترين كشورهاي جهان در سال 2016 رتبه ايران 105 ميان 157 كشور است(ماخذ: اينجا)

[3] ـ برخي از اين تحليل ها و كارشناسي ها آنقدر نچسب است كه دل پيچه مي آورد و تهوع آور است و برخي نيز به جكي شبيه است كه مي توان با تبسمي به آن واكنش نشان داد به عنوان نمونه نگاه كنيد به تحليل هاي « نفر ـ سفر»ي

[4] - همه ساله در پايان تعطيلات نوروزي مقامات مختلف و مرتبط آمار مسافران را اعلام مي كنند كه معمولا حاكي از رشد چند درصدي هم هست.

[5] - البته بايسته نيست كه بگويم چرا شهروندان به گردشگري مي روند چرا كه حقي است مسلم براي آنها و در آن هيچ شك و شبهه اي نيست. بيشتر تاكيد بر چشم بستن بر شكاف هاي موجود در بازار تقاضاي گردشگري در فضاي سرزميني است.

[6] ـ بماند كه در اين وانفسا علوم گردشگري نيز در محيط آكادميك به همان سرنوشتي دچار شده است كه مابقي علوم انساني به آن دچار بوده اند و  چندان نمي تواند مفيد واقع شود چرا كه گوشت قرباني پايه، ترفيع ، توليد انبوه و.... است. كه نقد اين نيز مجال ديگري مي طلبد