تقاضا براي سفر به شهرهاي مختلف در
سراسر دنيا در چند دهه گذشته به طرز چشمگيري افزايش يافته است. در حالي‌كه عده
زيادي تنها به دليل كسب‌وكار يا همايش‌ها و نشست‌ها سفر مي‌كنند، گروه ديگري نيز
در اوقات فراغت خود براي شناخت ديگر فرهنگ‌ها، جستجوي علايق و همچنين تفريح به سفر
مي‌پردازند. پرسش اصلي اين گفتار، يافتن عوامل اصلي ايجاد جذابيت براي يك شهر به‌عنوان
يك مقصد گردشگري است. كريستوفر لو در كتاب «مقتضيات گردشگري و رشد شهرها»، به
بررسي رابطه ميان گردشگري و محيط شهري پرداخته. او منابع ايجاد جذابيت را به سه
گروه اوليه، ثانويه و سايرين دسته‌بندي كرده است. شاخص‌هاي اوليه ايجاد جاذبه،
دلايل اصلي گردشگران را براي انتخاب يك شهر به‌عنوان مقصد سفر تشكيل مي‌دهد.شاخص‌هاي
ثانويه شامل تسهيلات مقصد سفر مانند اقامتگاه، مراكز خريد، حمل‌ونقل و اطلاع‌رساني
است كه در موفقيت يك شهر براي تبديل شدن به يك مقصد گردشگري موثر است. در ادامه
عوامل اصلي دستيابي به اين مهم بررسي مي‌شود.
بافت تاريخي
بناها، خيابان‌ها، مناطق حومه شهر و
موقعيت‌هاي منحصربه‌فرد مكاني در بافت شهري به‌ويژه از لحاظ تاريخي، امتياز ويژه‌اي
براي مقاصد گردشگري هستند. چنين مناطقي معمولا از لحاظ محيطي داراي بافتي بسيار
مهمان‌نواز و دل‌نشين هستند. گردشگران در اين مناطق علاوه بر آشنايي با تاريخ و
فرهنگ ميزبان، به‌دليل تجربه محيطي متفاوت و صميمي، خاطرات مطلوبي را نيز به ياد
مي‌سپارند، بنابراين شهرهايي كه ميراث فرهنگي و تاريخي هر چند محدودي دارند، مي‌توانند
گردشگري شهري پرمنفعتي را برنامه‌ريزي كنند.
آب‌نما
مهم نيست اگر از آن براي صنعت يا
تفريح استفاده شود، آب‌نماهاي شهري همواره افراد را به خود جذب مي‌كنند. شهرها و
به‌ويژه سرمايه‌گذاران بخش خصوصي با توجه به فرصت‌هاي متنوعي كه در قالب آن‌ها مي‌توان
ايجاد كرد، توجه مضاعفي را به آب‌نماها در محيط شهري دارند.
موفقيت در استفاده از آب‌نماها براي
جذب گردشگران را مي‌توان با بهره‌گيري از فن‌آوري‌هاي نوين مانند پخش هم‌زمان
موسيقي يا ايجاد طرح‌هاي خلاقانه، با حركت آب دوچندان كرد.
مراكز نمايشگاهي و سالن‌هاي همايش
يكي از مهم‌ترين عوامل ايجاد جاذبه در
گردشگري شهري به‌ويژه براي گردشگران اقتصادي و سياسي، مراكز و سالن‌هاي همايش است.
در برخي شهرها در هنگام برگزاري نشست‌ها و كنفرانس‌ها، علاوه بر تعداد رسمي دعوت‌شدگان،
تا 40درصد از ظرفيت مراكز اقامتي در اختيار گردشگران شهري قرار مي‌گيرد. در اين
گروه عامل ثانويه ايجاد جاذبه شهري براي گردشگران بسيار برجسته است. همچنين امكان
بهره‌برداري از چنين مراكزي در تمام روزهاي سال وجود دارد كه درآمدهاي حاصل از آن
را نيز افزايش مي‌دهد. نكته ديگري كه در بهره‌برداري از چنين مراكزي بايد به آن
توجه داشت، امكان بهره‌مندي ديگر حوزه‌هاي گردشگري از برگزاري چنين نشست‌ها و
برنامه‌هايي است. بسياري از دعوت‌شدگان رسمي در كنار ماموريت اصلي براي حضور در
برنامه‌ها، به دنبال استفاده بهينه از فرصت‌هاي فراغت در روزهاي سفر هستند.
جشنواره‌ها
برگزاري جشنواره‌ها و رويدادهاي مختلف
فرهنگي، هنري، ورزشي و حتي سياسي، امروزه به يكي از راهكارهاي اصلي براي تقويت
گردشگري در حوزه شهري تبديل شده است. اين برنامه‌ها مي‌تواند در قالب رويدادهاي
سالانه‌اي نظير جشنواره سالانه موسيقي محلي يا هفته فرهنگي كشورها برگزار شود.
نقاط ديدني ويژه
مناطق شهري كه تركيبي از جاذبه‌هاي
گردشگري مانند تسهيلات ورزشي، تفريحي يا فرهنگي را در خود جاي داده‌اند، مي‌توانند
به‌عنوان نقاط ديدني ويژه شهري در نظر گرفته شوند. وجود چنين مناطقي نه‌تنها
راهكاري براي جذب گردشگران و ارائه خدمات بيشتر به شهروندان جامعه ميزبان است،
بلكه به روند اجرايي برنامه‌هاي نوسازي و تمركززدايي شهرهاي مقصد گردشگران نيز كمك
مي‌كند. ويژگي ديگر چنين مناطقي، كمك به رفت‌وآمد
بهتر گردشگران از نقطه‌اي به نقطه ديگر است. براي نمونه در شهر بالتيمور ايالات
متحده در منطقه هاربر تنها با تجميع سه جاذبه گردشگري شامل آكواريوم، موزه علوم
طبيعي و امكان استفاده از چشم‌انداز بلند‌ترين مجتمع مسكوني در نزديك موزه،
گردشگران بسياري جذب شده‌اند. براساس آمارهاي رسمي، اين محل سالانه بيش از 5ميليون
گردشگر غيربومي جذب مي‌كند و از اين راه در حدود يك ميليارد دلار درآمدزايي
دارد.اگرچه عواملي كه در اين متن به آن‌ها اشاره شد، بسيار سطحي و جدا از هم بررسي
شدند، اما نكته داراي اهميت، وجود رابطه دروني مستحكم ميان اين عوامل است. فعاليت‌هايي
كه در راستاي ايجاد تسهيلات شهري براي شهروندان انجام مي‌شود، مي‌تواند با بررسي‌هاي
دقيق‌تر در خدمت گردشگران نيز قرار گيرد و علاوه بر توسعه شهري جامعه ميزبان، بر
سرانه درآمدي آن نيز بيفزايد.
گردشگران شهري در سال 2012 به چه
مقصدهايي سفر كردند؟
ابتدا به اين سؤال پاسخ دهيد كه آيا
در انتخاب مقصد سفر بعدي، علاقه خود را دنبال مي‌كنيد يا به فهرست شهرهاي پرطرفدار
مراجعه مي‌نماييد؟مجله فوربس براي دومين سال پياپي اقدام به انتشار 10شهر برگزيده
گردشگران كرده است.
براساس شاخص‌هاي گردشگري، استانبول در
تركيه سريع‌ترين رشد را در آمارها داراست، به نحوي كه اين شهر در سال2012 پس از
شهرهاي لندن، پاريس، بانكوك و سنگاپور در جمع پنج شهر برتر قرار گرفت. در ادامه
اين فهرست نيويورك، دبي، رم، مسكو و مكزيكوسيتي قرار دارند.براساس اين آمارها،
كشور تركيه از سال 2006
روند سرمايه‌گذاري و توسعه گردشگري را
به عنوان يكي از منابع اصلي درآمدي در نظر گرفته است. آمارها نشان مي‌دهد كه در
مراحل اوليه اجراي اين طرح گردشگري شهري در سال 2006، تركيه شانزدهمين مقصد
گردشگران بوده است.
صنعت گردشگري تركيه تلاش دارد تا
شهرهاي اين كشور به‌ويژه استانبول را به مقصدي براي تمام فصول گردشگري تبديل كند.
بيشتر گردشگراني كه استانبول را براي
اولين‌بار انتخاب مي‌كنند، بين دو تا پنج روز در آن اقامت مي‌نمايند. در ميان آن‌ها،
گروه اصلي با هدف اوقات فراغت سفر مي‌كنند كه به برنامه‌ريزي دقيقي براي گذران وقت
در شهر نياز دارند. با برنامه‌ريزي‌ها و سرمايه‌گذاري‌هاي صورت گرفته، فعاليت‌هاي
گردشگران در طول سال مديريت شده است. ارزيابي عملكرد گردشگران بين‌المللي همچنان
در حوزه‌هايي مانند مسافران صاحب صنايع و مشاغل، نشست‌ها و برنامه‌هاي ورزشي ادامه
دارد.
رقابتپذيري مقاصد گردشگري: ماهيت و تكامل آن
خريدار روغن سوخته دست اول و قيمت روز بشكه اي