موقعيت «جانبدارانه» (advocacy platform): مثبت
اين موقعيت نخستين، به وسيله افراد، شركتها و نهادهايي شكل گرفت كه به گونه اي مستقيم يا غيرمستقيم به دنبال زمينه اقتصادي گردشگري بودند (در اين ميان مي توان به مواردي همچون فعاليتهاي تجاري خصوصي، ارگانهاي دولتي و اتحاديه هاي حرفه اي اشاره كرد). اين گروه هاي علاقمند، اغلب استدلال مي كنند كه گردشگري يك صنعت اشتغال زا است، به بخشهاي بيرون از حوزه اش نيز سود مي رساند، براي بسياري از مناطق و كشورها يك گزينه اقتصادي جديد است، براي اعضاي ثابت جامعه جهاني ارز توليد مي كند، و مواردي ديگر از اين دست. اين گروه ها همچنين براي روشن تر نشان دادن گردشگري، بر ويژگيهايي مانند: گردشگري از محيطهاي طبيعي و ساخته شده به دست بشر حفاظت مي كند، سنتهاي گذشته را زنده نگه مي دارد، برنامه هاي فرهنگي را فعالانه گسترش مي دهد، ارتباطات بين فرهنگي را تسهيل كرده و در پي صلح جهاني است، تأكيد مي كنند. اين ديدگاههاي اقتصادي-اجتماعي هنگامي كه زير چنين نورافكني اي بزرگ مي شوند، توسعه و ترفيع گردشگري را در مقاصد دور و نزديك سرعت مي بخشد.
جدول 1: ديدگاه زمينه جانبدارانه درباره پيامدهاي گردشگري
منافع اقتصادي:
- مي تواند يك صنعت پر اشتغال باشد كه مشاغل تمام وقت/ پاره وقت/ فصلي/ غيرمهارتي ايجاد مي كند؛
- مي تواند ارز توليد كند؛
- مي تواند بر روي زيرساختهاي موجود، بنا شود؛
- مي تواند با همين توليدات محلي توسعه يابد؛
- مي تواند توسعه را گسترش دهد؛
- مي تواند مكمل ساير فعاليتهاي اقتصادي باشد؛
- درآمد گردشگري مي تواند اثرات ضريب تكاثري داشته باشد.
منافع اجتماعي/ فرهنگي
- مي تواند آموزش را گسترش دهد؛
- مي تواند تفاهم/صلح بين المللي را ترويج دهد؛
- مي تواند موانع زباني/ فرهنگي-اجتماعي/ نژادي/ سياسي/ ديني را كاهش دهد؛
- مي تواند محافظت از ميراث و سنت را تقويت كند؛
- مي تواند ديدگاه جهاني و عضويت در جامعه جهاني را ترويج كند؛
- مي تواند باعث قدرداني از فرهنگ خويش شود.
موقعيت «هشدارآميز» (cautionary platform): منفي
با گذشت زمان، مشاهدات اتفاقي و به همان اندازه، يافته هاي پژوهشي جدي درباره موضوعات و پيامدهاي گردشگري آغاز كردند به چالش كشيدن موقعيت جانبدارانه. اين صداي تازه كه به سختي تا پيش از دهه 1960 شنيده مي شد، [آنچنان] رشد كرد تا در دهه 1970، يك موقعيت هشدارآميز شد. اعضاي اين جامعه پژوهشي و به ويژه آنهايي (اعم از خصوصي يا دولتي كه علاقمند به حفظ فرهنگ و طبيعت بودند، در شكل دادن به اين موقعيت هشدار دهنده يا آماده باش دخيل بودند. پيام آنها به زيانهاي افتصادي محدود نمي شد، [بلكه] بحث مي كرد كه اين صنعت مشاغل فصلي و غيرماهرانه ايجاد مي كند، تنها به شركتهاي بزرگ و بنگاههاي تجاري سود مي رساند، به منابع طبيعي و مناظر آسيب مي رساند، مردمان و فرهنگهاي شان را كالايي مي كند [بحث كالايي شدن فرهنگ يا Cultural Commoditization] و ساختار جوامع ميزبان را نيز به هم مي زند. امروزه اين موقعيت دوم، از رد كردن بدون درنگ موقعيت اوليه [جانبدارانه] به سوي اعلام محاسبه شده و دقيق درباره پيامدهاي ناخوشايند گردشگري تغيير موضع داده است.
جدول شماره 2: ديدگاه هاي زمينه هشدارآميز درباره نتايج گردشگري:
هزينه هاي اقتصادي:
- مي تواند باعث تورم شود؛
- [پول به دست آمده از گردشگري] مي تواند خيلي زود از چرخه اقتصادي شود؛
- مي تواند فصلي بوده و به بيكاري كمك كند؛
- مي تواند به تغييرات/ شايعات/ شيوع بيماري ها/ نوسانات اقتصادي حساس باشد؛
- مي تواند منتج به توسعه اقتصادي نامتوازن شود؛
- مي تواند وابستگي خارجي [به كشورهاي گردشگر فرست] ايجاد كند؛
- مي تواند اثر نمايشي [demonstration effects: الگوپذيري بوميان از رفتارهاي مصرفي گردشگران] را افزايش دهد؛
- مي تواند منابع را از بين برده و آلودگي بصري ايجاد كند.
هزينه هاي اقتصادي-اجتماعي
- مي تواند در عدم فهم متقابل، نقش داشته باشد؛
- مي تواند [رفتارهاي يك نفر را] تعميم سازي كند؛
- مي تواند به سمت بيگانه ترسي سوق دهد؛
- مي تواند منتج به آلودگي هاي اجتماعي شود؛
- مي تواند اجتماع/ فرهنگ/ دين و هنرها را تجاري كند؛
- مي تواند ساختارهاي خانوادگي را تهديد كند؛
- مي تواند در فحشا نقش داشته باشد؛
- مي تواند برخي جرائم را افزايش دهد؛
- مي تواند برخي تضادها را در جامعه محلي، تحريك كند.
پيروان اين دو ديدگاه هنوز حرف خودشان را مي زنند. با وجودي كه زير يك پرچم سازماندهي شده يا صداي متحد قرار ندارند، [اما] مجادلات بين آنها كه در دهه 1970 در اوج خودش بود، اجتناب ناپذير است. اين برخوردها اغلب ناشي از احساساتي است كه شامل تبادل ديدگاهها و مواضع مخالف، و به همان اندازه هم انتقادات تند و تيز طرفين از يكديگر است. براي هر ادعايي از جانب موقعيت جانبدارانه، يك دعوي متقابل از سوي موقعيت هشدارآميز نيز وجود دارد. وضعيتي كه به طور بالقوه به يك گفتمان و ديالوگ نتيجه بخش، منتج نمي شود.
موقعيت «سازگارانه» (adaptancy platform): چگونگي
از آنجايي كه دو قطبي كردن گفتمان بين موقعيت جانبدارانه و هشدارآميز، به طور اساسي با پيامدهاي اين صنعت سر و كار داشت، [بنابراين] مي شد بحث كرد كه برخي از اشكال گردشگري جايگزين يا انواع سازگار گردشگري، پيامدهاي منفي كمتر يا محدودتري از گزينه هاي ديگر دارند. بنابراين توجهات به تدريج به سمت اشكال جايگزين توسعه [گردشگري] كشيده شد. اين موضوع انگيزه اي شد براي شكل گيري موقعيت سومي در دهه 1980: موقعيت سازگارانه.
مسلح [و مسلط] بودن به ديدگاه هاي نخستين، اين موقعيت سوم را به گونه اي ظاهر ساخت كه از آن اشكالي كه به ويژه نسبت به جوامع ميزبان و محيطهاي فرهنگي-اجتماعي، طبيعي و دست سازشان مسئول بود، طرفداري كرده و در همان زمان، براي گردشگران گزينه هاي تازه و تجربيات باارزشي فراهم مي كرد. اين راهبردهاي تجويزشده، در طيف متنوعي همچون گردشگري كشاورزي [agritourism]، گردشگري مناسب [appropriate tourism]، گردشگري اجتماع-محور [community-based tourism]، گردشگري كنترل شده [controlled tourism]، گردشگري كلبه اي [cottage tourism اشاره به گردشگري در مقياس كوچك با امكاناتي چون هتلها و رستورانهاي كوچك دارد]، گردشگري فرهنگي يا قومي [cultural or ethnic tourism]، اكوتوريسم [ecotourism اشاره به گردشگري پايدار و سبز دارد]، گردشگري مزرعه [farm tourism]، گردشگري سبز [green tourism]، گردشگري بومي [indigenous tourism]، گردشگري در بافت فرهنگي [lifeseeing tourism]، گردشگري طبيعي [nature tourism]، شبه گردشگري [paratourism اشاره به رفتارهايي گردشگرگونه –همچون حضور كوتاه مدت در هتل- دارد كه در فاصله اي نزديك به خانه صورت مي گيرد]، گردشگري مسئول [responsible tourism]، گردشگري روستايي [rural tourism]، گردشگري خردمندانه [sensible tourism]، گردشگري كوچك مقياس [small-scale tourismبا ايجاد هتلها و رستورانهاي كوچك]، گردشگري نرم [soft tourismمخالف گردشگري سخت و انبوه] و گردشگري پايدار [sustainable tourism]، اين ليست همچنان در حال گسترده تر شدن است؛ با «گردشگري نه!» [no tourism] كه حتي به مثابه يك جايگزين براي خودش ناميده مي شود.
به طور كلي، موقعيت سازگارانه بحث مي كند كه اين اشكال، جامعه-محور هستند، منابع محلي را به خدمت مي گيرند، مديريت شان نسبتاً ساده تر است، آسيب زا نيستند، به گروههاي ميزبان و ميهمان به يكسان سود مي رسانند و حتي روابط بين اين دو گروه را بهبود مي بخشند.
موقعيت «دانش-بنياد» (knowledge-based platform): چرايي
اين موقعيت هاي جمعي جانبدارانه، هشدارآميز و سازگارانه، اساساً از دل شرايط و نيروهايي به وجود آمدند كه برخي پيشرفتهاي نظري درباره گردشگري را نيز پرورش دادند. ابتدا فارغ از موقعيت ها، درباره گردشگري اين تأييد همگاني و به رسميت شناختن به وجود آمد كه يك صنعت بزرگ دنياست كه براي ميليونها گردشگر به طور روزانه تسهيلات فراهم مي كند، و هم گردشگري و هم گردشگران باقي خواهند ماند. دوم، هر توسعه اي (كه گردشگري هم بخشي از آن است) دگرگونيها و پيامدهاي خواسته و ناخواسته اي را ايجاد مي كند؛ [اما] آنچه بايد اهميت داشته باشد، رابطه بين هزينه و سود است. سوم، كانون مشترك زمينه هاي جانبدارانه و هشدارآميز درباره پيامدها، و كانون مشترك زمينه سازگارانه درباره اشكال توسعه، تنها يك ديدگاه محدود يا نيمه كاره را نشان مي دهد. چهارم، بنابراين اگر گردشگري را (براي فهم كاركردها و ساختارهاي زيرين اش) همچون يك كل يا سيستم در نظر بگيريم، چنين امري به چارچوب بندي دانش در اين حوزه كمك خواهد كرد. در واقع به توسعه پيش روي طرح ريزي تئوريك پديده اي كه اكنون دارد به نهادي جهاني بدل مي شود و تجارتي كه به فراصنعت تبديل مي شود، ياري مي رساند. اين شايسته بينش هايي به هم پيوسته، مداوم و تحليلي است كه موقعيت چهارم، يعني زمينه دانش-بنياد در دهه پاياني سده بيستم [در آن قالب] ظاهر شد.
اين موقعيت پاياني، اساساً توسط جامعه دانشگاهي و پژوهشي اشغال شد؛ كه موقعيت خودش را كه در همان زمان بر سه موقعيت قبلي چيره شده بود، بر يك نهاد علمي استوار ساخت. براي اين ديدگاه ميانه رو، اين بينش برگرفته از دانش، بدون هيچ پيش داوري، از غالب شدن دستيابي هاي برنامه ريزي شده (و نه از سر احساس و بدون برنامه) بر ديگر ديدگاه ها حمايت مي كرد. وانگهي، مطالعات نظام مند بر روي ساختار خود گردشگري، آنرا در قالب حوزه هاي مختلفي از بررسي و رشته [هاي تخصصي] منظم كرد؛ جايگاهش را در اين حوزه ميان رشته اي بزرگ كه آنرا ايجاد كرده و ياري رسانده بود مشخص كرد؛ كاركردهايش را در سطوح فردي، گروهي، شركتي، دولتي و سيستمي به مولفه هاي هويتي اي كه از آن تأثير پذيرفته يا بر آن تأثير مي گذارند بررسي كرد، و... . همه اين موارد، ارائه يك ديدگاه كل نگر درباره گردشگري را در پي داشت (و نه فقط اشكال و پيامدهايش را). هدف اصلي، صورت بندي بدنه علمي دانش گردشگري است.
با اين توسعه هاي هاي متوالي كه اغلب بطور همزمان انجام مي شد، اولين تعاريف از گردشگري عموماً و به طور پيوسته مرتبط با ميزان مسافت طي شده، دلايل انجام سفر و ميزان پول هزينه شده پرورانده مي شود (موارد معمولي [مورد بررسي] در گرايش جانبدارانه). چنين تغييري مناسب چارچوب بندي ديدگاه كل نگر بود كه از ميان ساير چيزها، شامل جذب گردشگر و سيستمهاي پذيرايي، وابستگي متقابل اين دو به يكديگر، و همه متون و زمينه هايي است كه آنها را پويا مي كند. براي نمونه، گردشگري ممكن است به عنوان مطالعه مردمي كه از سكونتگاه عادي خود دورند، شبكه ها و تجهيزات توريستي، عرصه هاي معمولي (محل سكونت) و غيرمعمولي (مسافرتي) زندگي، و روابط منطقي بين آنها تعريف شود. اين تعريف و مواردي كه اخيراً بيان شده، تعمّداً از آن انديشه اوليه اي نشأت گرفته كه اساساً از سنجش حجم ترافيك گردشگري يا دامنه اقتصادي اش به سوي يك ديدگاه جايگزيني ديگر سوق يافته است؛ ديدگاهي كه گردشگري را همچون يك سيستم كلي اي مي ديد كه اقتصاد تنها يكي از ابعاد سازنده مهم آن است. چنين تلاشهاي سيستماتيكي بي ترديد در سده بيست و يكم نيز، با هدف تعالي بخشيدن بيشتر به اين تعاريف و برداشت كل نگر از گردشگري به مثابه زمينه دانشگاهي اين بررسي ها، تداوم خواهد يافت. در حال حاضر، اين شاكله و جهت گيري در مرحله استوار شدن است: كار زمينه دانش-بنياد، ارام آرام رسيدن به نقطه اوج است.
رويكردهاي جانبدارانه، مخالف، سازگارانه و دانش-بنيان روي هم رفته، نماي كلي اي از شكل گيري و دگرگوني بينش ها درباره گردشگري را نشان مي دهند. اما آنچه در اين طرح كلي دور از چشم مانده، شرايط خاصي (همچون تسهيل گران و كارگزاران تغيير) است كه به اين تحول و توسعه دانش گردشگري ياري مي رساند. يك بازنگري در فرايند علمي شدن اين دانش، نشان مي دهد كه گردشگري امروزه تقريباً همه ويژگي ها و ابزارهايي را كه به طور خاص با حوزه هاي رسمي تر تحقيق و بررسي مرتبط باشد، داراست.
گردشگري به مثابه موضوعي دانشگاهي
آنچنانكه از بحث نمايان است، علاقه جامعه دانشگاهي به پژوهش با گذشت زمان رشد پيدا كرد. اما پژوهش يك جنبه ارزشمند از جهان دانشگاهي است و آموزش جنبه ديگر است. بسياري از دانشگاه ها به تدريج ارائه آموزش در [حوزه] گردشگري را گسترش داده اند. در آغاز اين سده، چندين دانشگاه اروپايي كرسي هاي حرفه اي در حوزه گردشگري برپا كرده اند. دانشگاه هاي ايالات متحده و ديگر جاها، [ارزش] گردشگري را خيلي ديرتر كشف كردند. در آغاز، برنامه هاي مديريت هتل بود كه باعث شد گردشگري به برنامه هاي درسي شان افزوده شود. بلافاصله پس از آن، گردشگري به برنامه ها و دانشكده هاي بازرگاني، اوقات فراغت، تفريح و حتي علوم اجتماعي نيز وارد شد. امروزه محدوده ارائه اين موضوع از يك تك درس تا [موضوعات و محدوده هاي] ريز و درشت در گردشگري در هر دو سطح كارشناسي و كارشناسي ارشد گسترش يافته است. به طور قابل توجهي، تعداد دانشگاههايي كه مدارج پيشرفته گردشگري را ارائه مي دهند در حال رشد است. چندين سال است كه برخي از دانشگاه ها در سراسر جهان، حتي برنامه هاي مقاطع دكترايي كه از قبل داشتند را به حوزه هاي همچون آموزش، اوقات فراغت و برنامه ريزي شهري/منطقه اي كه شامل گردشگري بشود نيز گسترش دادند، البته با تعدادي ظرفيت جداگانه در مقطع دكتراي گردشگري. بررسي برنامه هاي مقاطع تحصيلي و پايان نامه هاي نوشته شده در حوزه گردشگري نشان مي دهد كه اين حوزه ي حقيقتاً ميان رشته اي، در هر دو بخش آموزش و پژوهش در حال شناخته شدن و مطرح شدن در فضاي دانشگاهي است. اما اين پيشرفتها در محيطي ايزوله صورت نمي گيرد؛ عوامل و شرايط تغيير نيز حضور دارند.
نشريات پژوهشي:
نقش علمي اي كه نشريات پژوهشي در حوزه هاي مخصوص به خودشان بازي مي كنند، نيازي به گفتن ندارد. در گردشگري چندين مورد نشريه وجود دارد؛ برخي قديمي و برخي جديد. در شمال آمريكا: نشريه پژوهش سفر (Journal of Travel Research)، تحليل هاي گردشگري (Tourism Analyses)؛ نشريه پژوهش هاي گردشگري (Annals of Tourism Research)؛ گردشگري، فرهنگ و ارتباطات (Tourism, Culture & Communication)؛ در اروپا: بررسي گردشگر و مديريت گردشگري (The Tourist Review and Tourism Management)؛ در آسيا: پژوهش سرگرمي گردشگري (Tourism Recreation Research)؛ و نشريه آسيا-اقيانوسيه پژوهش گردشگري (Asia Pacific Journal of Tourism Research)؛ در اقيانوسيه جنوبي: نشريه مطالعات گردشگري و بررسي گردشگري اقيانوسيه (The Journal of Tourism Studies and Pacific Tourism Review). اينها تنها نمونه كوچكي از نشريات ادواري انگليسي زبان است. امروزه [منظور سال 2001 است كه اين مقاله نوشته شد] تعداد نشريات دانشگاهي انگليسي زبان در حوزه هتلداري، گردشگري و اوقات فراغت حدود 40 مورد است. در حالي كه هر كدام با حوزه گسترده ديدگاهها و مضامين اش، هدفش پرداختن به موضوعات محدود و تخصصي است، آنها گزچه اين دانش را ساختار مي دهند، اما [به طور همزمان] به وسيله تلاشهاي پژوهشي اجتماعات بين رشته اي دانشگاهيان ساختار مي يابند؛ دانشگاهياني كه همكاري هاي شان در شيوه ها و موضوعات ديگري در گردشگري نيز صورت مي گيرد. مباحث ويژه اين نشريات، هر چند وقت يكبار بر موضوعات خاص، ديدگاههاي جديدي را به وجود مي آورد كه باعث تقويت ارتباط گردشگري با ديگر حوزه هاي بررسي مي شود (شكل 1-2).
كتب منتشره
نظم بي چون و چرايي كه در انتشار نشريات برقرار است، تداوم همكاري هاي پژوهشي را تضمين مي كند. از خلال آنها، يافته ها سريعتر و به ميزان بيشتري نمايان شده و بنابراين اطلاعات به روزتري را شامل مي شود. تداوم فزاينده و مستمر اين دانش، قوت قلبي دوباره مي دهد. اما كتابها، تك نگاريها، كتب مرجع و ديگر منتشر شده ها در خدمت همان اهداف اند و مشاركت شان در پيشبرد اين دانش فوق العاده مهم است. تعداد اين كتب در دهه 1960 ناچيز بود، در دهه 1970 نمايان تر شد، در دهه 1980 باز هم بيشتر شد، و از دهه 1990 تاكنون نيز دهه فراواني بود. از ميان مشهورترين ناشران بين المللي، برخي شان حتي متعهد به مجموعه كتابهاي موضوعي در حوزه گردشگري شدند. بعدها به دليل اين تداوم موضوعي، دوباره اين اطمينان به وجود آمد كه اين نوع نظم با فرايند افزايش نشريات، مرتبط است. كتب تك جلدي و يا مجموعه ها، به موازات كتب مرجع اصلي (همچون دائره المعارف گردشگري. جعفري: 2000) از جمله فعاليتهاي مهمي هستند كه مشتركاً توسط دانشگاهيان سراسر دنيا توسعه يافته است.
گروههاي پژوهشي و دانشگاهي
هنوز يك نيروي شكل يافته.درحال شكل گيري براي فرايند علمي شدن، شكل گيري گروههاي پژوهشي ذي نفوذي است كه در ابعاد مختلف، با شيوه هاي اجرايي متنوع كار مي كنند. در گردشگري، تعداد چنين گروههايي زياد نيست؛ اغلب شان اعضاي انجمنهايي با موضوعات و اهداف مشترك اند. براي تقويت تلاشهاي موجود و دستاوردهاي پزوهش، همچون آنهايي كه در 1951 با انجمن بين المللي كارشناسان دانش گردشگري (Association Internationale d'Experts Scientifiques du Tourisme) و در 1970 با سازماندهي دوباره انجمن پژوهش سفر و گردشگري (Travel and Tourism Research Association) آغاز شده بود، ايده «دانشگاه گردشگري» با تشكيل آكادمي بين المللي براي مطالعه گردشگري (International Academy for the Study of Tourism) در 1988 تحقق يافت. اين آكادمي با اعضايش كه از حوزه هاي بسياري آمده بودند كه در شكل 1-2 نشان داده شده است، به طور طبيعي بدنه اي است متعهد به زمينه دانش-بنيان، و بنابراين مستقيماً به موضوع اين مقاله مرتبط است؛ از اين رو، ابزارها و وسايل تخصصي ديگري نيز مطرح است.
نيروهاي عملياتي
در دهه هاي جاري، دولتها اهميت گردشگري را به رسميت شناخته اند. هرچند علت اصلي اش توانمندي هاي اقتصادي گردشگري بود (زمينه جانبدارانه). با اين وجود اين موضع اقتصادي، تصوير خود را در محافل كوچك و بزرگ، و خصوصي و دولتي گسترش داده است. همين موضع اقتصادي است كه مي تواند توضيح دهد چرا برخي از انگيزه هاي فعاليت در مواردي كه قبلاً اشاره شد، به وجود آمده است. فراتر از اين، همچون گروه ديگري از نيروها يا پيشرفتهايي كه به علمي شدن گردشگري كمك كردند، بايد به آثار و كاركردهاي آن گروه از سازمانهايي كه در گردشگري هستند يا ارتباط تنگاتنگي با آن به عنوان يك تجارت دارند، اذعان كرد. البته چنين سازمانهايي بسيار زيادند و از سطوح محلي تا بين المللي دسته بندي مي شوند. مهمترين آنها سازمان جهاني گردشگري (World Tourism Organization) است؛ يك آژانس بين دولتيِ وابسته به سازمان ملل. در حالي كه هدف غايي اين سازمان مي تواند معرفي گردشگري به عنوان يك كسب و كار باشد (و بنابراين با زمينه جانبدارانه مرتبط است)، در طول ساليان اخير گامهاي بلندي در به رسميت شناختن و گسترش پژوهش و آموزش گردشگري برداشته است. اين تعهد اخيرش به مورد دوم [آموزش]، از جمله برقراري روابط رسمي با پانزده دانشگاه در اروپا و يا ديگر نقاط، به اين موضوع اشاره دارد.
همايش هاي گردشگري
هنوز مجموعه ديگري از عوامل فعال و دگرگوني مثبت [پيشرفت] اين جريان علمي شدن [باقي مانده و آن]، همايش ها يا نشستهايي است كه به وسيله بسياري از انجمنها و گروههاي مرتبط سازمان دهي مي شود؛ به ويژه آنهايي كه به پژوهش و دانش در حوزه هاي تخصصي شان مربوط اند. بدين ترتيب، اهميت اين كنفرانسها كه به وسيله انجمنها يا نهادهاي گردشگري سازمان دهي مي شود، لازم است كه به رسميت شناخته شود. اين همايشها پژوهشگران و كارشناسان صنعت/خدمات [گردشگري] را با تنوع رشته اي و سوابق گوناگون گرد هم مي آورد. گزارش برخي همايشها كه در نشريات منتشر مي شود، درباره اين موضوع صحبت كرده است. سوابق و گزارش هاي اين كنفرانسها، خود گفتمان گردشگري است كه در رأس همايشها حفظ مي شود. تلاشهاي انجمنهاي انسان شناسي، جغرافي و جامعه شناسي و همينطور دانشگاهها باياين نقش را تأييد كند.
رقابت‌پذيري مقاصد گردشگري: ماهيت و تكامل آن